GRP 573: Eupen - Botrange (22,4 km)

Langs de Helle opklimmen naar de Hoge Venen

 Kaart 

Reis info

Vanuit het binnenland rijd er om het uur een trein rechtstreeks naar Eupen (Oostende - Brugge - Gent - Brussel - Leuven - Liège - Verviers - Welkenraedt - Eupen). Vanaf het station stap je ofwel dapper te voet naar het vertrekpunt van de tocht, maar het kan ook met de bus vanaf de halte Eupen Bushof (10 minuten stappen vanaf het treinstation). In Bushof neem je TEC bus 725 richting Belmerin. De bus rijdt om het half uur, de rit tot de halte Eupen-Haas (waar de tocht vertrekt) duurt zo'n 10 minuten.

Vanaf het eindpunt van de tocht stap je nog 10 minuten tot de bushalte Centre Nature Botrange op de N676 (Route de Botrange). Daar passeert TEC bus 394 die je terug brengt naar Eupen Haas in 20 minuten. Moet je in Eupen Bahnhof of Bushof zijn, reken dan 25 - 30 minuten.
Aan het Centre Nature passeert ook TEC bus 390 die je op een half uur naar het treinstation Verviers-Central brengt.
Zowel bus 394 als bus 390 hebben een eerder beperkte dienstregeling. Zorg dat je op voorhand goed weet wanneer de bus rijd. Dat is belangrijk om te bepalen wanneer je moet vertrekken zodat je voldoende tijd hebt voor de tocht. Hou er ook rekening mee dat je (zeker in natte tijden) tijdens deze tocht niet je normale stapritme haalt.

(Controleer deze info altijd zelf met de websites en apps van de betrokken openbaar vervoer maatschappijen - NMBS, De Lijn, TEC... Dienstregelingen wijzigen regelmatig, en verschillen naargelang het tijdstip van de verplaatsing)

De tocht - februari 2024

Ik liep deze tocht de voorbije jaren al verschillende keren. Ongeacht de richting, het seizoen en de weersomstandigheden blijft dit altijd een van de bijzonderste trajecten die je in ons landje kunt lopen. Waar kan je nog bijna 20 kilometer lang door natuur stappen zonder bewoonde gebieden te moeten doorkruisen? Waar stijg (of daal) je goed 400 meter over de langste en geleidelijkste helling die in ons landje te vinden is?

Rond 9.45u dropt de bus me aan de halte Eupen Haas in de benedenstad. Volgens de gpx-track moet ik hier de Vesder oversteken, maar de brug is nog altijd niet helemaal hersteld na de vernielingen door de overstromingsramp midden 2021. Lang zal het niet meer duren want de werken zijn volop bezig. Geen nood, amper 100 meter verder ligt nog een brug, en die is al lang hersteld, want belangrijk voor het autoverkeer. Die brug ligt vlak bij de plaats waar de Helle uitmond in de Vesder. Het is meteen ook de plaats waar GR 573 afscheid neemt van de Vesder die de leidraad was van de vorige 3 etappes op deze route. Vandaag zal 'la Helle' ('die Hill' in het Duits) me de volgende 18 kilometer gezelschap houden.
Net als de Vesder, de Hoëgne en de Gileppe, ontspringt ook de Helle op de Hoge Venen, meer bepaald in de buurt van de Baraque Michel. De rivier is 20 km lang en heeft als belangrijkste zijriviertjes de Soor en de Spohrbach. Etymologisch zou "Helle" "heldere rivier" betekenen, niets te maken dus met de hel waarin we eeuwig zullen branden... Dat de Helle nergens een verkeersweg kruist, tenzij één lokale weg op grondgebied Eupen, mag in België gerust uitzonderlijk genoemd worden. Ook merkwaardig is dat de Helle al sinds de Romeinse tijd een grens is, toen tussen de steden Tongeren en Köln. Van de Middeleeuwen tot 1795 scheidde de waterloop de Hertogdommen Limbourg en Luxembourg. Daarna was de rivier de grens tussen het Pruisische Rijk en de Nederlanden, later Duitsland en België. Vandaag is de Helle nog altijd een gemeentegrens, tot Herzogenhügel tussen Baelen en Eupen, en vanaf daar tussen Baelen en Waimes.
Op haar tocht tussen Eupen en Herzogenhügel - zo'n 13 kilometer - stroomt de Helle door het uitgestrekte Hertogenwoud dat een groot deel van het grondgebied van Eupen en Baelen bedekt. Op dat stuk stijgt het van 250 naar 525 meter. Over die afstand is de stijging nauwelijks voelbaar, het lijkt eerder een lang vals plat. Dat belet niet dat het op de duur wel in de benen kruipt. De resterende kilometers spelen zich af op de Hoge Venen, eerst in het laagveen, dan door het hoogveen. Ook daar blijft het stijgen, tot op 657 meter hoogte. De resterende 37 metertjes tot het hoogste punt van België (694 meter) zijn voor de volgende GR 573 etappe. 

Vanuit Eupen volgt de tocht de Helle meestal van erg dichtbij. Het duurt even voor het traject de bebouwing verlaat, maar dan wordt je tot het einde van de tocht alleen nog omringd door natuur en heel af en toe een stukje onderhoudsinfrastructuur. Door bos gaat het over een lang rechtlijnig stuk asfalt naar de Pont Guerrier, ook wel Schwarze Brücke genoemd. Guerrier is de naam van de man die de brug in 1890 liet bouwen. De andere benaming verwijst naar de oorspronkelijk met teer zwart geschilderde planken, maar die zijn al lang verdwenen. Op deze plaats mond de Soor uit in de Helle. Veel water brengt de Soor niet bij, want enkele kilometers stroomopwaarts wordt het water van de Soor sinds midden 20ste eeuw via een tunnel afgeleid naar het stuwmeer van de Gileppe. Bij de bouw van die tunnel kwamen destijds 8 mensen om.
Ironisch is dat in de 18de eeuw de Eupense textielfabrikanten en leerlooiers (toen nog Pruisen) de keizerlijke toestemming kregen om een kanaal te graven dat het water van de Gileppe afvoerde naar de Soor zodat het via de Helle Eupen zou verzekeren van een betere waterbevoorrading. Of hoe water ook toen al een strategisch belang had, iets wat vandaag weer meer en meer tot allerlei conflicten zal leiden.
Aan de samenvloeiing van Soor en Helle is een bivakplaats ingericht. Trekkers kunnen er mits reservatie en het respecteren van de regels, een nacht gratis hun tent opslaan.

De rivier zoekt zich een weg over de grillige rotsbodem zodat het geluid van kabbelend en bruisend water nooit ver weg is, een onderhoudend spektakel voor oog en oor.  Ik volg een afwisseling van soms nauwelijks zichtbare oeversporen met veel boomwortels en rotsen, tot lange brede bospaden waar maar geen eind lijkt aan te komen. Onderweg storten zich verschillende beekjes, het een al wat omstuimiger dan het andere (het heeft de laatste tijd goed geregend), in de Helle. Het pad kwijt raken is moeilijk, de bewegwijzering is doorgaans duidelijk en het volstaat om bij de rivier te blijven. Gedurende de ganse tocht zijn er geen pitstops, neem dus genoeg mondvoorraad en water mee. Bij de monding van de Ternellbach zou je wel van het pad kunnen afwijken om eten en drank te vinden bij het Natuurhuis Ternell. Hou er rekening mee dat zo'n uitstapje je al vlug een oponthoud van meer dan een uur zal kosten.
Ondertussen ben ik ook de Hillsperre gepasseerd. Het is een afdamming waar een deel van het water van de Helle afgeleid wordt in een 1,5 km lang ondergronds kanaal. Dat transporteert het water naar de Getzbach, en helpt zo om het meer van de Wesertalsperre op peil te houden. Het water dat van de Hoge Venen naar beneden komt is een natuurlijke rijkdom voor de streek en er wordt dan ook op alle mogelijke manieren gebruik van gemaakt.

Na die eerste 13 kilometers verlaat de Helle het Hertogenwoud op een plaats die Herzogenhügel genoemd wordt. Het is waar de Spohrbach uitmond in de Helle. Er staat een picknickbank, maar bovenal is dit het punt waar het traject aankomt op het plateau van de Hoge Venen. Wat de plaats ook merkwaardig maakt is dat vlakbij in een oude steengroeve tonaliet aangetroffen is, een bij ons uiterst zeldzaam vulkanisch stollingsgesteente. Een infobord vertelt er meer over.
Het vervolg van het traject langs de Helle door het laagveen kan er behoorlijk nat bij liggen. Op de meest kritieke plaatsen zijn vlonderpaden aangelegd, maar dan nog zijn er stukken waar het in vochtige tijden moeilijk is om de voeten droog te houden. Diepe modder, boomwortels en rotsblokken maken het pad er niet makkelijker op. Daarom kan je bij Herzogenhügel kiezen voor een variantroute. Je loopt dan over een breed en goed begaanbaar bospad dat het moeilijke stuk langs de Helle vermijd. Het is een interessant alternatief in erg natte tijden, of als je dreigt in tijdnood te raken. 
Ik blijf het hoofdtraject langs de Helle volgen. Het landschap verandert compleet. Het bos en de riviervallei maken plaats voor een licht golvend plateaulandschap bedekt met veengrassen en hier en daar wat bomen. Het is winter en de verdorde grassen kleuren het landschap lichtbruin. Tussen de graspollen staat bijna overal water. Het veen is een reusachtige spons die het water lange tijd vasthoudt en waar bijna geen doorkomen aan is, tenzij je de spaarzaam aangelegde paden volgt. Over de 4 kilometer tussen Herzogenhügel en de Pont Marie-Anne Libert loop ik toch ruim anderhalf uur. Dat is heel wat trager dan ik gewoon ben, maar mijn tijdschema hield er rekening mee zodat ik rustig kan verder stappen. Ik nam zelfs ruim de tijd om van het bijzondere landschap te genieten.

Bij de Pont Marie-Anne Libert steek ik de Hill een laatste keer over. GR 573 neemt afscheid van de rivier en al vlug loop ik boven de 600m grens. De tocht gaat verder over het hoogveen. In de verte duikt de toren van het Signal de Botrange op, het hoogste punt van België. Het traject volgt nu brede rechtlijnige gras- en grindpaden door de uitgestrekte plateauvlakte. De kleuren vervagen van bruin naar geel en grijs, af en toe onderbroken door donkere bosstroken.
Het sluitstuk van mijn tocht is een bijna 3 kilometer lange rechtlijnige grindstrook. Normaal zou ik dit een vervelend wandelstuk vinden, maar in het open veen wordt dit stuk een nederig makende ervaring. Ik voel me een ijverige altijd verder kruipende mier, een stipje in een majestueus en groots openluchttheater. Tot een paar jaar geleden was dit een grasstrook waar het dikwijls zompig stappen was. Nu loopt het toch al heel wat makkelijker.

Uiteindelijk loopt mijn "oneindig" wandelpad dood op een dwarsend pad. De plaats heet "Haie de Souk" en is het eindpunt van deze GR 573 etappe. Het Natuurcentrum van Botrange (tegenwoordig heet dit "Maison du Parc") ligt op maar een paar 100 meter afstand. Ik kan er bij het haardvuur nog een uurtje zoek brengen voor ik rond 17u de bus naar Verviers moet nemen.

Sfeerbeelden